घटक चाचणी -I इ. 7 वी विज्ञान महत्वाची प्रश्नोत्तर (मराठी)
घटक चाचणी- I (1 ते 4 पाठांवर आधारित)
महत्वाची प्रश्नोत्तरे:
प्र.1. माझी जोडी शोधा!
'अ' गट 'ब' गट
(1) कमळ (a) फुले व पाने कीटकांना आकर्षित करतात.
(2) कोरफड (b) अन्नग्रहणासाठी चूषक मुळे असतात.
(3) अमरवेल (c) वाळवंटात राहण्यासाठी अनुकूलित.
(4) व्हीनस फ्लायट्रॅप (d) पाण्यात राहण्यासाठी अनुकूलित.
(5) हवा (e) आकार्यता.
(6) पाणी (f) प्रकाशाचे विकिरण.
(7) माती (g) उत्सर्जन क्रिया.
(8) परजीवी वनस्पती (h) भुछत्र.
(9) कीटकभक्षी वनस्पती (i) दगडफूल.
(10) मृतोपजीवी वनस्पती (j) ड्रॉसेरा.
(11) सहजीवी वनस्पती (k) अमरवेल.
उत्तर:
(1) कमळ: - (d) पाण्यात राहण्यासाठी अनुकूलित.
(2) कोरफड: - (c) वाळवंटात राहण्यासाठी अनुकूलित.
(3) अमरवेल: - (b) अन्नग्रहणासाठी चूषक मुळे असतात.
(4) व्हीनस फ्लायट्रॅप :- (a) फुले व पाने कीटकांना आकर्षित करतात
(5) हवा :- (f) प्रकाशाचे विकिरण.
(6) पाणी :- (g) उत्सर्जन क्रिया.
(7) माती :- (e) आकार्यता.
(8) परजीवी वनस्पती :- (k) अमरवेल.
(9) कीटकभक्षी वनस्पती :- (j) ड्रॉसेरा.
(10) मृतोपजीवी वनस्पती :- (h) भुछत्र.
(11) सहजीवी वनस्पती :- (i) दगडफूल.
प्र.2. खोटे कोण बोलतो?
(अ) झुरळ: मला पाच पाय आहेत.
उत्तर: झुरळ खोटं बोलते, झुरळाला सहा पाय आहेत.
(ब) कोंबडी : माझ्या पायाची बोटे त्वचेने जोडलेली आहेत.
उत्तर: कोंबडी खोटं बोलते, कोंबडीच्या पायाची बोटे त्वचेने जोडलेली नसतात.
(क) निवडुंग: माझा मांसल, हिरवा भाग हे पान आहे.
उत्तर: निवडुंग खोटं बोलतो. निवडुंगाचा मांसल, हिरवा भाग हे खोड आहे.
प्र.3. खालील विधाने चूक की बरोबर ते लिहा.
(अ) रेताड जमिनीची जलधारण क्षमता कमी असते. -बरोबर
(ब) ज्या पदार्थात द्राव्य विरघळते त्याला द्रावक म्हणतात. - बरोबर
(क) हवेमुळे पडणाऱ्या दाबाला वातावरणीय दाब असे म्हणतात. - बरोबर
(ड) समुद्राचे पाणी विजेचे दुर्वाहक आहे. – चूक
प्र.4. खालील प्रश्नांची उत्तरे द्या.
(क) उंटाला 'वाळवंटातील जहाज' का म्हणतात?
-उत्तर: उंटांना वाळवंटातील जहाज म्हणून ओळखले जाते कारण उंटाची त्वचा जाड असते. त्याचे पाय लांब व तळवे गादीसारखे व पसरत असतात. नाकावर त्वचेची घडी असते, त्यामुळे गरम हवेपासून त्याचे संरक्षण होते. लांब व जाड पापण्या डोळ्यांचे रक्षण करतात. त्याच्या पाठीवरच्या कुबडात मेद साठवलेला असल्याने तो पाण्याशिवाय बऱ्राच काळ राहू शकतो.
या सर्व अनुकूलनामुळे उंट वाळवंटात चालू शकतो. वाळवंटात वाहतूक करण्यासाठी तोच चांगला पर्याय आहे. म्हणून उंटाला वाळवंटातील जहाज म्हणतात.
(ब) पाण्याचे विविध गुणधर्म सांगा.
उत्तर: पाण्याचे गुणधर्म पुढील प्रमाणे आहेत:
प्रवाहिता: पाण्याला प्रवाहिता असल्यामुळे ते जलवाहतुकीसाठी उपयोगी ठरते. जनित्राच्या साह्याने वीज निर्मिती करताना उंचावरून खाली पडणाऱ्या पाण्याचा उपयोग केला जातो.
उत्तम शीतक: गाड्यांच्या तापलेल्या रेडिएटर्सचे तापमान नियंत्रित करण्यासाठी पाण्याचा वापर होतो.
वैश्विक द्रावक: पाण्यात अनेक पदार्थ विरघळतात, म्हणूनण पाण्याला वैश्विक द्रावक म्हणतात. द्रावक म्हणून पाण्याचा कारखाने, प्रयोगशाळा, इ. ठिकाणी उपयोग होतो.
स्वच्छक: आंघोळ करणे, भांडी/कपडे धुणे अशा दैनंदिन कामासाठी पाणी उपयोगी आहे.
(क) मृदेचे विविध उपयोग काय आहेत?
उत्तर: मृदेचे उपयोग खालीलप्रमाणे आहेत:
वनस्पती वाढीसाठी आणि विकासासाठी मृदा मदत करते. मृदा पाणी धरून ठेवत असल्यामुळे आपल्याला बारा महिने पाणी मिळू शकते. मृदेला हवा तास आकार देता येण्याच्या गुणधर्माला आकार्यता म्हणतात. या गुणधर्मामुळे मातीचा वापर करून आकाराच्या वस्तू तयार केल्या जातात. जास्त काळ टिकाव्यात म्हणून त्यांना भट्टीत तापवून कडक व मजबूत केले जाते. उदा. भांडे, दिवे, मूर्तीं, विटा इ.
(ड) प्राण्यांमधील पोषणाचे विविध टप्पे समजावून सांगा.
उत्तर: प्राण्यांमधील पोषणाच्या प्रक्रियेत ज्या पाच पायऱ्या घडतात त्या म्हणजे अंतर्ग्रहण, पचन, शोषण, सात्मिकरण, उत्सर्जन.
प्र.5. वनस्पतीची तीन उदाहरणे द्या:
(अ) काटेरी फळे असणाऱ्या – एरंड, फणस, धोतरा.
(ब) खोडावर काटे असणाऱ्या – करवंद, काटेसावर, निवडुंग.
(क) लाल फुले असणाऱ्या – पांगरा, पळस, जास्वंद.
(ड) पिवळी फुले असणाऱ्या – भेंड, सोनमोहर, बहावा.
(इ) रात्री पाने मिटणाऱ्या – पर्जन्य वृक्ष., आवळा, गुलमोहर
(च) एकच बी असणारी फळे असणाऱ्या - काजू, बोर, आंबा
(छ) अनेक बिया असलेली फळे असणाऱ्या – कलिंगड, खरबूज, फणस, पेरू
प्र.६. रिकाम्या जागी कंसातील योग्य शब्द लिहा.
(आकारमान, तापमान, वस्तुमान, आर्द्रता, आम्ल, वजन, उदासीन, घनता.)
(अ) हवेची बाष्प धरून ठेवण्याची क्षमता हवेच्या तापमाना प्रमाणे ठरते.
(ब) पाण्याला स्वत:चा आकार नाही, परंतु निश्चित घनता व वस्तुमान असते.
(क) पाणी गोठताना त्याची घनता कमी होते.
(ड) उदासीन मृदेचा पीएच 7 असते.
----समाप्त----
